Nhà thơ Quỳnh Iris de Prelle, đang sinh sống và làm việc tại Vương quốc Bỉ, đã cảm nhận và tìm thấy những giá trị thực sự của văn hóa Việt qua ngày Tết truyền thống của dân tộc. Đối với bà, Tết không chỉ là một dịp lễ, mà còn là một phần quan trọng trong việc xác định danh tính văn hóa của mình, một loại “căn cước văn hóa” mà bà tìm thấy khi sống ở xa quê hương.
Đến năm 2024, nhà thơ và nghệ sỹ độc lập Quỳnh Iris de Prelle đã sống ở Vương quốc Bỉ gần 12 năm, đồng nghĩa với việc bà đã trải qua 11 lần đón Tết truyền thống của Việt Nam tại Bỉ. Sau ba ngày Tết, trước bước ngthreshold của mùa xuân, Tạp chí Sở hữu Trí tuệ và Sáng tạo đã kết nối với nhà thơ để tìm hiểu về cách giữ gìn nét đẹp truyền thống và sự giàu có của văn hóa Tết cổ truyền Việt Nam khi sống ở Bỉ.
Phóng viên: Chào nhà thơ và nghệ sĩ độc lập Quỳnh Iris de Prelle. Cho tới thời điểm hiện tại, bà đã đón được bao nhiêu Tết Nguyên Đán tại Bỉ? Cảm giác của bà khi đón Tết Nguyên Đán lần đầu tiên tại Bỉ như thế nào, và liệu từ đó đến nay, cảm giác của bà có thay đổi không?
Quỳnh Iris de Prelle: Chào Tạp chí Sở hữu Trí tuệ và Sáng tạo, tôi là Quỳnh Iris de Prelle, nhà thơ và nghệ sỹ độc lập đang sinh sống tại Brussels, Vương quốc Bỉ. Cho đến năm 2024, tôi đã ở đây gần tròn 12 năm, tức là đã trải qua 11 cái Tết tại Bỉ.
Tết năm đầu tiên ở đây, tôi đã sinh con trai nhỏ Alexandre đúng vào tháng 1, chỉ cách một tháng trước Tết. Tôi nhớ chúng tôi cũng đã có bánh chưng được gửi từ TP HCM, cùng với đầy đủ các loại trái cây nhiệt đới như bưởi, xoài, vải… và các món ăn châu Á như xôi nếp. Bố mẹ chồng của tôi đã đến ăn Tết cùng chúng tôi. Đặc biệt, vào dịp Tết cũng là sinh nhật của tôi, của chồng, của bố chồng và của ông ngoại, làm cho không khí tại nhà chúng tôi trở nên rất ấm áp và sum vầy, đúng như một Tết truyền thống.
Cảm nhận của tôi về sự thay đổi từ khi lần đầu tiên đón Tết tại Bỉ đến thời điểm hiện tại chính là sự trưởng thành từ tuổi 30 sang tuổi 40, sự chín chắn của tuổi tác và nhận thức đầy đủ hơn về cuộc sống. Tôi cảm thấy giàu có hơn về mặt tinh thần và ngày càng tìm thấy niềm vui trong sự đơn giản, từ đó tìm ra những giá trị thực sự, và cảm nhận được rõ hơn về bản thân và văn hóa Việt. Tết trở thành một biểu tượng văn hóa quan trọng, là căn cước văn hóa mà tôi tìm thấy khi sống ở Bỉ.
Phóng viên: Gia đình của bà, cũng như cộng đồng người Việt tại Bỉ mà bà quen biết, có điều gì đặc biệt hơn trong việc chuẩn bị cho Tết Nguyên Đán tại Bỉ so với ở Việt Nam không?
Quỳnh Iris de Prelle: Cộng đồng người Việt ở Bỉ có khoảng hơn 11 nghìn người, phân bố khắp nơi, đặc biệt là tại Brussels, nơi có số lượng người Việt đông nhất. Nhờ vào mạng xã hội, tôi có thể quan sát được cuộc sống của các bạn kiều bào Việt Nam ở đây, và tôi nhận thấy họ chuẩn bị cho Tết một cách cẩn thận không kém so với ở Việt Nam. Tại Bỉ, vẫn dễ dàng tìm thấy các sản phẩm như lá dong, gạo nếp, đồ ăn Việt… thông qua các kênh mua sắm trực tuyến và các hoạt động giao thương thuận lợi. Điều này giúp cho nhiều người, nhiều gia đình có thể tụ họp cùng nhau dễ dàng hơn. Các chương trình Tết ở nhiều vùng miền cũng rất đa dạng và phong phú. Ví dụ, ở thủ đô Brussels, tôi có thể đến nhà bạn ở một thành phố khác để làm bánh chưng khi tôi mới đến Bỉ vài năm, hoặc tham gia các buổi ăn Tết xa ở các thành phố khác.
Tết năm nay, chúng tôi đã tổ chức thành công chương trình làm bánh chưng để chia sẻ với cộng đồng kiều bào và nhận được sự quan tâm lớn. Trong gia đình tôi, mọi thành viên đều tham gia từ việc rửa lá, học cách gói bánh cho đến việc nấu bánh suốt đêm. Đối với hai đứa trẻ nhỏ của chúng tôi, những khoảnh khắc này sẽ trở thành những kỷ niệm đáng nhớ, giống như tôi cách đây nhiều năm khi còn nhỏ và bố mẹ tôi, dù đã qua 70 tuổi, vẫn giữ vững truyền thống gói bánh chưng để tôi không cảm thấy nhớ nhà mỗi khi đến dịp Tết. Ngoài ra, có nhiều bạn bè mua đồ Tết để ủng hộ các quỹ từ thiện, trao nhau những món quà và có những buổi gặp gỡ ấm cúng. Tôi cũng có dịp tham gia đọc thơ tại một sự kiện Tết Việt ở Namur, một trải nghiệm đầy ý nghĩa với tiếng Việt và những người yêu văn chương tiếng Việt.
Phóng viên: Bà có thể chia sẻ về những thứ không thể thiếu khi chuẩn bị cho việc đón Tết tại Bỉ không? Và liệu bà có gặp khó khăn nào trong việc mua sắm những thứ đó không?
Quỳnh Iris de Prelle: Với gia đình tôi, hai thứ không thể thiếu khi đón Tết ở Bỉ là bánh chưng và hoa Tết. Chúng tôi rất thích bánh chưng vì đó là một phần ký ức tuổi thơ của tôi và cũng là niềm đam mê đồ nếp của tôi. Mỗi năm, bố tôi lại tự tay gói bánh chưng, và đây cũng là cơ hội để tôi và các em nhỏ trong gia đình học hỏi và kế thừa truyền thống văn hóa Việt. Mỗi năm, bố mẹ tôi cùng bạn bè thân thiết gói bánh chưng để cùng thưởng thức trong ngày Tết. Đôi khi, tôi cũng mua bánh chưng từ những người quen trong cộng đồng hoặc tự mình gói, dù không đẹp nhưng đó là cách để tôi duy trì và kỷ niệm truyền thống này.
Phóng viên: Bà có những kỷ niệm đặc biệt nào về việc chuẩn bị cho Tết tại Bỉ không?
Quỳnh Iris de Prelle: Một trong những kỷ niệm đặc biệt nhất của tôi là năm nay, khi tôi tham gia cùng Tổng hội người Việt Nam tại Bỉ trong việc gói bánh chưng. Đó là một trải nghiệm đầy ý nghĩa và vui vẻ. Dù tuyết rơi, mưa gió, nhưng chúng tôi đã quyết định mua một chiếc nồi lớn để nấu gần 70 cái bánh chưng. Cuối cùng, chúng tôi đã thành công và có được nhiều bánh chưng ngon lành để thưởng thức cùng cộng đồng. Sự tham gia của chồng và hai đứa con nhỏ của tôi trong việc nấu bánh cũng là một kỷ niệm đáng nhớ, và đó thực sự là một sự kiện Tết đặc biệt của gia đình chúng tôi.
Về hoa Tết, bên này khá sẵn đào, tầm xuân và những hoa mùa xuân như miền Bắc Việt Nam nên không khí rất tươi vui, rộn ràng. Có khi từ giáng sinh tôi đã có hoa Tết hay giáp Tết là có dù mùa xuân ở Bỉ là tháng 3.
Phóng viên: Bà có quản trị trang Triết học của Tết. Bà thường chia sẻ những thông điệp gì trên trang này?
Quỳnh Iris de Prelle: Không ít người tò mò về Triết học của Tết vì nghe như rất nghiêm trọng nhưng với tôi Triết học Tết chính là giá trị tinh thần và di sản mà Tết Việt duy nhất còn lại đó chính là sự gặp gỡ nhau trong gia đình, các thế hệ sum vầy bên mâm cơm, bên nồi bánh chưng và nhiều thực hành khác cho Tết như chợ Tết, chơi Tết, ẩm thực Tết, mừng sách Tết, hoa Tết… dường như mọi điều tốt đẹp nhất dành cho Tết và trong Tết. Lúc này, không ai to tiếng với nhau nữa, không còn xích mích tị hiểm mà hoá giải một cách tự nhiên. Tết Việt kết nối và đoàn kết thống nhất nhau dù trong thời khắc ngắn của sự chuyển đổi mùa xuân hay thời gian và ai cũng nhớ Tết như ký ức, kỷ niệm…
Triết học của Tết không chỉ nói về ngày lễ Tết, văn hóa truyền thống hoặc đơn thuần là các nét đặc trưng của văn hoá Việt Nam. Nó còn là về việc gặp gỡ Việt Nam, chia sẻ tinh thần và các giá trị mà từ xưa người Việt đã có, và vẫn đang gìn giữ cho hiện tại và tương lai. Đó là lòng yêu thương con người, sự tử tế, lòng bao dung, khả năng chịu thương chịu khó, giá trị của gia đình và tình bạn, cũng như tinh thần hoà bình và kết nối với nhau. Tất cả những điều này đều được thể hiện qua thơ ca và văn chương của người Việt.
Phóng viên: Qua chia sẻ của nhà thơ, nghệ sỹ độc lập – Quỳnh Iris de Prelle, Tết cổ truyền của dân tộc vẫn đậm đà bản sắc và nhiều giá trị ngay cả khi đón Tết xa xứ. Điều gì khiến bà cảm thấy vui nhất và buồn nhất khi đón Tết tại Bỉ?
Quỳnh Iris de Prelle: Vui nhất khi đón Tết ở Bỉ chính là văn hoá và Tết Việt trong ngôi nhà của chính mình với những con người ở nơi này như bố mẹ chồng tôi là người Bỉ và những người bạn quốc tế. Nghĩa là văn hoá Việt Nam lan toả rộng khắp và được nhiều người biết đến một cách thực chất và trực tiếp, chi tiết. Vui tiếp theo có lẽ chính là khi tôi tham gia vào cộng đồng người Việt tại đây thì những khát vọng về một hình ảnh Việt Nam tươi đẹp và hiền hoà sẽ hiện hữu ờ những công việc tôi tham gia và xuất hiện. Điều ấy khẳng định được con đường cũng như tiếng nói của văn hoá Việt Nam được đến cụ thể hơn, gần gũi hơn với bà con kiều bào cũng như các thế hệ tiếp theo của tương lai.
