Trong những năm gần đây, Việt Nam đã chứng kiến một sự tăng đáng kể trong số lượng đơn đăng ký sáng chế từ các chủ thể trong nước. Theo các chuyên gia, để thúc đẩy động lực sáng chế và đổi mới sáng tạo, chúng ta cần phải thực hiện các biện pháp đổi mới trong cách tiếp cận về sở hữu trí tuệ.
Số lượng bằng sáng chế và giải pháp hữu ích tại Việt Nam tăng mạnh
PGS.TS. Phan Tiến Dũng, Trưởng ban Ứng dụng và Triển khai công nghệ tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, cho biết rằng sở hữu trí tuệ đóng vai trò quan trọng như một công cụ và động lực chính cho sự phát triển bền vững của các viện nghiên cứu, trường đại học nói chung và Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam nói riêng.
Ông Phan Tiến Dũng cho biết rằng, trong giai đoạn trước năm 2010, mỗi năm, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam chỉ có từ 1-2 sáng chế, giải pháp hữu ích được cấp bằng độc quyền. Tuy nhiên, từ năm 2018 đến nay, con số này đã tăng lên hơn 50 bằng độc quyền mỗi năm.
Đặc biệt, chỉ trong năm 2023, Viện đã ghi nhận một sự tăng trưởng đáng kể, với 76 bằng độc quyền sáng chế và giải pháp hữu ích, tăng 41% so với năm 2022. Đáng chú ý, Viện cũng đã có 3 sáng chế được cấp bằng độc quyền ở nước ngoài.
Hiện nay, tổng số bằng độc quyền sáng chế và giải pháp hữu ích của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam chiếm khoảng 40% trong tổng số bằng độc quyền được cấp cho khối viện nghiên cứu, trường đại học của cả nước.
Theo số liệu thống kê của Cục Sở hữu trí tuệ thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ, trong những năm gần đây, số lượng đơn đăng ký sáng chế nộp vào Cục và số lượng bằng độc quyền sáng chế/giải pháp hữu ích do Cục cấp ra đều có tendance tăng.
Trong khoảng thời gian từ năm 2014 đến năm 2023, tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm của đơn đăng ký sáng chế và giải pháp hữu ích tại Việt Nam là 9,8%/năm.
Đặc biệt, năm 2023, số lượng bằng độc quyền sáng chế và bằng độc quyền giải pháp hữu ích được cấp cho người nộp đơn Việt Nam đã tăng gấp hơn 2 lần so với năm 2022, gồm 315 bằng độc quyền sáng chế (so với 153 trong năm 2022) và 391 bằng độc quyền giải pháp hữu ích (so với 176 trong năm 2022).
Nhiều chính sách mới về sở hữu trí tuệ giúp thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học và sáng chế
Theo đại diện của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, việc tăng mạnh số lượng bằng độc quyền sở hữu trí tuệ của Viện trong thời gian gần đây là một dấu hiệu tích cực, thể hiện sự phát triển của khả năng nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn cũng như mức độ sáng tạo của các kết quả nghiên cứu.
Khi có nhu cầu hợp tác chuyển giao công nghệ, các đơn vị chủ trì, quản lý và nhà khoa học thường quan tâm đến việc đăng ký bảo hộ và xác lập quyền sở hữu trí tuệ cho các kết quả nghiên cứu. Điều này giúp khẳng định tính mới mẻ, tính sáng tạo và khả năng ứng dụng công nghiệp của sản phẩm và công nghệ, đồng thời giảm thiểu rủi ro từ việc bị sao chép, đạo ý tưởng hoặc xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ từ các đối thủ cạnh tranh trên thị trường.
Bằng việc đăng ký bảo hộ sáng chế, các nhà khoa học có thể sử dụng quyền sở hữu trí tuệ để bảo vệ kết quả nghiên cứu, nâng cao chất lượng và giá trị của công trình nghiên cứu. Đồng thời, họ cũng có thể tiến hành thương mại hóa kết quả nghiên cứu để có nguồn lực tái đầu tư vào các dự án nghiên cứu và sáng tạo mới. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình đổi mới và sáng tạo, đồng thời hỗ trợ quá trình phục hồi và phát triển kinh tế.
Trong thời gian gần đây, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã xác định một cách nhất quán rằng việc đăng ký bảo hộ và khai thác tài sản trí tuệ là một phần quan trọng của quá trình nghiên cứu. Để thúc đẩy hoạt động này, Viện đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, bao gồm: cung cấp kinh phí cho các nhà khoa học và đơn vị có văn bằng sở hữu trí tuệ; đưa ra quy định về tiêu chuẩn sở hữu trí tuệ cho các đề tài áp dụng thực tiễn; quảng bá và giới thiệu công nghệ được bảo hộ sở hữu trí tuệ để thu hút đầu tư và hỗ trợ giải quyết vấn đề của doanh nghiệp và địa phương.
Ngoài ra, Viện cũng hợp tác chặt chẽ với nhiều cơ quan và tổ chức trong và ngoài nước như Cục Sở hữu trí tuệ và Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) để tổ chức các khóa tập huấn. Mục tiêu của các khóa tập huấn này là nâng cao nhận thức và năng lực của các nhà khoa học về công bố bài báo, đăng ký sáng chế và thương mại hóa tài sản trí tuệ.
Cần hướng tiếp cận mới về sở hữu trí tuệ để khuyến khích đổi mới sáng tạo và thương mại kết quả nghiên cứu khoa học
Theo ông Nguyễn Văn Bảy, Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ, những tiến triển tích cực trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ trong những năm gần đây chủ yếu là kết quả của các hoạt động tuyên truyền và nâng cao nhận thức về quan trọng của việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Các khóa đào tạo về kỹ năng tra cứu thông tin và viết mô tả sáng chế cũng đã được Cục Sở hữu trí tuệ triển khai rộng rãi cho các viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp.
Một phần quan trọng khác là việc thành lập và vận hành Mạng lưới TISC (Mạng lưới các trung tâm hỗ trợ công nghệ và đổi mới sáng tạo) theo sáng kiến của WIPO. Mạng lưới này thường nhận được sự hỗ trợ kỹ thuật từ WIPO để nâng cao năng lực cho cán bộ của các viện nghiên cứu và trường đại học trong việc nghiên cứu, đăng ký bảo hộ và thương mại hóa các sáng chế, cũng như chuyển giao công nghệ.
Ngoài ra, việc hoàn thiện hệ thống pháp luật về sở hữu trí tuệ cũng đóng vai trò quan trọng. Sửa đổi và bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ trong năm 2022 là một bước đi quan trọng, nâng cấp Luật Sở hữu trí tuệ theo tiêu chuẩn mới. Những điều chỉnh này bao gồm các lĩnh vực từ đăng ký quyền, khai thác, thương mại hóa đến bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, tạo ra một cơ sở pháp lý mạnh mẽ để bảo vệ và khuyến khích hoạt động sáng tạo và đổi mới.
Đặc biệt, Luật Sở hữu trí tuệ năm 2022 đã đưa ra các quy định mới nhằm khuyến khích hoạt động đổi mới, sáng tạo và thương mại hóa kết quả nghiên cứu Khoa học và Công nghệ (KHCN) sử dụng ngân sách Nhà nước. Theo đó, quyền đăng ký tự động và không bồi hoàn được trao cho tổ chức chủ trì đối với các loại kết quả KHCN như Sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí, giống cây trồng. Những điều này không chỉ giúp khắc phục các vấn đề hiện tại trong việc đăng ký và khai thác sáng chế, mà còn thúc đẩy các chủ thể nghiên cứu KHCN tự chủ đăng ký, khai thác thương mại các sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí, giống cây trồng mà họ tạo ra. Điều này cũng tạo động lực cho việc hợp tác với doanh nghiệp để chuyển giao công nghệ, thương mại hóa và thu hút đầu tư.
Chiến lược sở hữu trí tuệ đến năm 2030 đề ra mục tiêu tăng cường số lượng và chất lượng các tài sản trí tuệ mới của cá nhân và tổ chức Việt Nam. Trong đó, dự kiến số lượng đơn đăng ký sáng chế và văn bằng bảo hộ sáng chế tăng trung bình khoảng 16-18%/năm. Vì vậy, một trong những ưu tiên hàng đầu của Cục Sở hữu trí tuệ là nâng cao năng lực về sở hữu trí tuệ và đổi mới sáng tạo cho các viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp. Điều này sẽ là nguồn động viên quan trọng để tăng cường số lượng và nâng cao chất lượng các đơn và bằng độc quyền sáng chế ‘Made in Viet Nam’.
Trong thời gian tới, Cục Sở hữu trí tuệ sẽ tập trung vào việc cung cấp thông tin về giải pháp kỹ thuật, hỗ trợ xác lập quyền đối với sáng chế và chuyển giao quyền sở hữu trí tuệ. Cũng sẽ triển khai các hoạt động dịch vụ về sở hữu công nghiệp và tăng cường hợp tác chặt chẽ giữa các thành viên trong mạng lưới TISC để nâng cao hiệu quả, chất lượng khai thác và phát triển tài sản trí tuệ.
Ngoài việc tăng cường số lượng tài sản trí tuệ, đặc biệt là sáng chế được bảo hộ, chúng ta cũng cần quan tâm đến việc thương mại hóa sáng chế và ứng dụng chúng vào cuộc sống để tạo ra giá trị cho đất nước.
Theo ông Nguyễn Văn Vảy, cần thay đổi cách tiếp cận, xem sở hữu trí tuệ như một công cụ để bảo vệ, quản lý và phát triển giá trị, không chỉ là một mục tiêu cuối cùng mà còn là một phương tiện để đạt được những kết quả kinh tế và xã hội mong muốn.
Cảm ơn bạn đã đọc bài tổng hợp của ISAO
Nguồn: sohuutritue.net.vn
