Cấp quyền hình ảnh nhân vật (Character Licensing) là một chiến lược kinh doanh được nhiều tập đoàn sáng tạo trên thế giới áp dụng thành công, từ đó mang về những nguồn lợi nhuận đáng kể. Nhưng Character Licensing thực ra là gì và nó mang lại cơ hội gì cho các doanh nghiệp tại Việt Nam?
Doanh thu khổng lồ của ngành khai thác bản quyền nhân vật hoạt hình
Trong Hội thảo “VMCC Marcom Talk #08: Character Licensing & Character Marketing – Gia tăng kết nối, mở lối doanh thu” diễn ra vào ngày 23/4/2024, các chuyên gia đã thảo luận về Character Licensing, một lĩnh vực mới mẻ đang thu hút sự quan tâm tại Việt Nam.
Character Licensing là việc cấp quyền sử dụng hình ảnh, thương hiệu và các yếu tố liên quan của một nhân vật được bảo hộ bản quyền cho các bên thứ ba để sản xuất và kinh doanh sản phẩm, dịch vụ (được gọi tắt là cấp quyền thương mại nhân vật). Đây là một phần quan trọng của chiến lược kinh doanh của nhiều doanh nghiệp trên toàn cầu, đặc biệt là trong ngành công nghiệp sáng tạo. Disney là một trong những ví dụ điển hình, với các nhân vật như Mickey Mouse.
Ngoài Disney, các hãng sản xuất phim lớn như Warner Bros. Pictures, Marvel, Universal Pictures, Hasbro, và DreamWorks Animation cũng áp dụng cấp quyền thương mại nhân vật. Hoạt động này đã chứng minh khả năng đóng góp lớn vào doanh thu toàn cầu, ngay cả trong thời kỳ khó khăn như khủng hoảng kinh tế và đại dịch Covid-19.
Theo báo cáo của Licensing Global năm 2022, doanh thu từ Character Licensing toàn cầu đạt 22 tỷ USD, với sự tham gia lớn từ các hãng như Disney, Warner Bros., Pokemon, và Hasbro. Từ năm 2014 đến 2019, doanh số bán lẻ toàn cầu từ các sản phẩm giải trí và nhân vật cấp quyền đã tăng từ 107,2 tỷ USD lên 128,4 tỷ USD. Năm 2022, con số này đã tăng lên 340,8 tỷ USD, đánh dấu sự phục hồi sau đại dịch Covid-19.
Các con số này cho thấy tiềm năng lớn của Character Licensing trong việc tạo ra doanh thu và đóng góp vào ngành công nghiệp sáng tạo cũng như nền kinh tế tổng thể. Tuy nhiên, ở Việt Nam, việc khai thác hiệu quả tiềm năng của Character Licensing vẫn còn nhiều thách thức và khó khăn cần được vượt qua để các doanh nghiệp có thể áp dụng rộng rãi.
Trong cuộc trò chuyện về ngành cấp quyền nhân vật tại Việt Nam, bà Lại Thị Mai – Đồng sáng lập và Giám đốc điều hành của WOA UNI – một công ty thành viên chuyên về lĩnh vực cấp quyền thương mại nhân vật của Sconnect – đã nhấn mạnh rằng hoạt động này vẫn chưa được phát triển mạnh mẽ ở thị trường Việt Nam. Cô cho biết rằng việc sử dụng hình ảnh và thương hiệu của nhân vật cấp quyền để truyền thông và tiếp thị vẫn chưa được tận dụng đúng mức, thay vào đó, các doanh nghiệp chủ yếu tập trung vào hợp tác với các nhân vật nổi tiếng trên mạng xã hội. Đa số sản phẩm cấp quyền tại Việt Nam hiện nay thường được thương hiệu trong nước sử dụng các nhãn hiệu nổi tiếng từ nước ngoài thông qua các đối tác trung gian trong khu vực. Bên cạnh đó, vấn đề về việc sao chép hình ảnh của các nhân vật nổi tiếng cũng góp phần làm trở ngại cho việc phát triển ngành công nghiệp cấp quyền thương mại nhân vật tại Việt Nam.
Một trong số ít các doanh nghiệp Việt Nam đã thành công trong việc áp dụng cấp quyền thương mại nhân vật là thương hiệu thời trang Canifa. Bà Đoàn Thị Bích Ngọc – CEO của Canifa đã chia sẻ những kinh nghiệm quý báu về chiến lược mua bản quyền hình ảnh, phạm vi ứng dụng, quy trình triển khai và đánh giá hiệu quả của việc sử dụng nhân vật cấp quyền trong hoạt động kinh doanh của họ.
Trong việc lựa chọn nhân vật phù hợp cho thương hiệu, bà Đoàn Thị Bích Ngọc đã chia sẻ: “Để chọn ra một nhân vật phản ánh đúng đối tượng khách hàng, các thương hiệu cần phải dựa vào cảm tính và lý tính. Từ chiến lược kinh doanh, định vị thương hiệu, đến bối cảnh nội và ngoại tại, đặc biệt là xu hướng của khách hàng, đều là những yếu tố quan trọng để hướng dẫn chúng ta lựa chọn nhân vật thích hợp.”
Ngoài những thương hiệu đã có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực cấp quyền thương mại nhân vật, sự kiện cũng ghi nhận những chia sẻ từ một “tân binh” là tập đoàn Sunhouse với sản phẩm tủ nhựa dành cho mẹ và bé. Dù đã được người tiêu dùng yêu thích với các sản phẩm nhà bếp, tuy nhiên, khi sản phẩm tủ nhựa mới của Sunhouse ra mắt, họ phải đối mặt với nhiều thách thức khi thị trường đã có sự chiếm ưu thế của những thương hiệu lớn trong ngành. Đó là lúc Sunhouse tìm ra cơ hội mới trong việc khai thác hình ảnh nhân vật. Sử dụng bản quyền nhân vật đã giúp Sunhouse bước vào thị trường một cách thuận lợi, với hơn 400 điểm bán và hàng nghìn sản phẩm đến tay người tiêu dùng.
Mặc dù thị trường cấp quyền thương mại nhân vật tại Việt Nam còn non trẻ, nhưng đất nước này đang có rất nhiều cơ hội và tiềm năng để phát triển ngành này và khai thác lợi ích to lớn từ nó.
Hướng đi bền vững cho ngành sáng tạo nội dung số
Để thúc đẩy thị trường cấp quyền thương mại nhân vật tại Việt Nam, các đơn vị sáng tạo nội dung đóng vai trò quan trọng. Ngành hoạt hình nước ta đã có những bước tiến đáng chú ý trong những năm gần đây, với sự xuất hiện của những tên tuổi Việt trong quá trình sản xuất hoạt hình cho các studio quốc tế. Điều này cho thấy tiềm năng phát triển mạnh mẽ trong tương lai nếu được đầu tư và định hướng đúng đắn.
Sconnect là một trong những doanh nghiệp hàng đầu trong ngành công nghiệp sáng tạo tại Việt Nam. Họ sở hữu hơn 18 IP hoạt hình với đa dạng công nghệ như 2D, 3D, hay Stop motion, và có hệ thống kênh phân phối rộng lớn, bao gồm mạng xã hội (YouTube, TikTok, Facebook), truyền hình (SCTV, FPT Play, truyền hình Trung Quốc), phát hành trên Netflix và hơn 40 nền tảng OTT/IPTV tại nhiều quốc gia.
IP lớn nhất của Sconnect là Wolfoo, một IP điển hình tại Việt Nam được đầu tư bài bản theo mô hình hệ sinh thái sáng tạo và cấp quyền hình ảnh nhân vật. Wolfoo đã trở thành người bạn thân thiết của trẻ em trên khắp thế giới, với hàng chục triệu khán giả thường xuyên và hơn 3 tỷ lượt xem mỗi tháng. Hệ thống kênh của Wolfoo đã được dịch sang nhiều ngôn ngữ khác nhau và gần đây, Sconnect đã phát hành bộ phim hoạt hình đầu tiên khai thác thương mại trên màn ảnh rộng là Wolfoo và hòn đảo kỳ bí, mở ra một bước phát triển mới cho ngành hoạt hình Việt Nam.
Nhận thấy sự yêu mến của các khán giả nhí dành cho nhân vật Wolfoo, Sconnect đã phát triển dòng sản phẩm Game giáo trí và dịch vụ cấp quyền hình ảnh nhân vật. Công ty cấp quyền hình ảnh nhân vật của Sconnect – WOA UNI đã hợp tác với các đơn vị như 1980 Books, Canifa, BoardGame VN, Vindrink, VMC Toys,… để đưa hình ảnh Wolfoo đến gần với cuộc sống của các bạn nhỏ.
Chia sẻ về vai trò của sáng tạo nội dung số và bản quyền số trong thời đại 4.0, Ông Tạ Mạnh Hoàng – Nhà sáng lập, Tổng giám đốc Sconnect, Chủ tịch Liên minh Sáng tạo Nội dung số (DCCA) cũng nhấn mạnh đến yêu cầu và trách nhiệm của người kinh doanh, người sáng tạo trong việc tôn trọng sở hữu trí tuệ cũng như hướng đến khả năng phát triển bền vững.
“Lĩnh vực sáng tạo của Việt Nam đang có sự phát triển vô cùng mạnh mẽ, chúng ta có đủ khả năng để khẳng định giá trị trên thị trường quốc tế. Những nỗ lực của chúng ta chắc chắn sẽ tạo ra những thành tựu mới trong thời gian tới.” – Ông Tạ Mạnh Hoàng chia sẻ thêm.
Với những nguồn lực đó, ông Tạ Mạnh Hoàng và Sconnect mong muốn có thể kết nối các doanh nghiệp trong lĩnh vực hoạt hình nói riêng và trong toàn ngành công nghiệp sáng tạo nói chung có thể chia sẻ những thế mạnh riêng, từ đó tạo nên sức mạnh chung, tìm kiếm và xây dựng nên nhiều IP chất lượng cao và khai thác giá trị từ các nhân vật bản quyền.
